Dyrektywa Omnibus - zmiany w prawie konsumenckim
Dyrektywa Omnibus - rewolucja w prawie konsumenckim
Początek 2023 roku przyniósł istotne zmiany dotyczące m.in. ochrony interesów konsumentów. Ma to związek z głośną i szeroko komentowaną dyrektywą Omnibus, wprowadzającą nowe przepisy mające dostosować mechanizmy ochrony konsumenta do nieustannie zmieniających się realiów gospodarczych.
Mówiąc o dyrektywie Omnibus, mam na myśli dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającą dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do skuteczniejszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony praw konsumenta(1).
Właściwa ochrona praw przysługujących konsumentom stanowi jeden z fundamentów przepisów unijnych, dlatego dyrektywa Omnibus wychodzi niejako naprzeciw potrzebom wynikającym z nieustającego postępu technologicznego i rozwoju szeroko pojmowanego rynku e-commerce. Dyrektywa wprowadziła szereg zmian m.in. w przepisach, które dotyczą reklam wprowadzających potencjalnego kontrahenta w błąd, nieuczciwych warunków w umowach zawieranych z konsumentami i dotyczących ochrony konsumenta przed podawanie cen oferowanych produktów.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązano do implementowania przepisów dyrektywy do prawa krajowego w terminie do 28 listopada 2021 roku i wprowadzenia jej w życie do dnia 28 maja 2022 roku. Obok dyrektywy Omnibus, państwa członkowskie zobowiązano także do implementacji tzw. dyrektywy cyfrowej i dyrektywy towarowej.
Prace sejmowe nad implementacją unijnych regulacji do polskiego porządku prawnego zaowocowały dwiema ustawami:
ustawą z dnia 4 listopada 2022 roku o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe (2),
ustawą z dnia 1 grudnia 2022 roku o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (3).
Ustawa implementująca dotyczy również ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (4), ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (5) czy ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług (6).
Do najważniejszych zmian, które przedsiębiorcy w ramach prowadzonej przez siebie działalności musieli wdrożyć od 1 stycznia 2023 roku, a które wynikają z implementacji unijnych przepisów, należą:
a) obowiązek podawania przez sklep internetowy danych kontaktowych w postaci adresu e-mail i numeru telefonu,
b) dążenie sklepu internetowego do szybkiego i efektywnego kontaktu z konsumentem,
c) podawanie informacji przez przedsiębiorców umożliwiających dostęp do opinii o produktach wystawianych przez innych konsumentów na temat tego, czy i w jaki sposób zapewniają, aby takie opinie pochodziły od osób, które używały lub nabyły dany produkt (służą temu różnego rodzaju mechanizmy weryfikujące opiniujących produkt użytkowników),
obowiązek poinformowania konsumenta o najniższej cenie produktu obowiązującej w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki ceny (co istotne, dotyczy to również informacji o obniżonej cenie przed 1 stycznia 2023 r. i trwających po tej dacie) - tytułem przykładu: jeśli sprzedawca ogłasza obniżkę ceny o 50%, a najniższa cena z ostatnich 30 dni to 200 złotych, sprzedawca podaje 200 złotych jako cenę, od której liczona jest obniżka, nawet jeśli towar kosztował na przykład 240 złotych.
Nowe przepisy wprowadzają również definicję usług cyfrowych, zgodnie z którą, za takie należy uznać usługi zezwalające na: wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,
wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, wytworzonych przez konsumenta lub innych użytkowników takiej usługi, podejmowanie innych interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej.
Usługą tego rodzaju będzie na przykład możliwość edycji tekstu w chmurze. Zdefiniowano również pojęcie towaru z elementem cyfrowym. Takim towarem będzie na przykład popularny smartwatch. Z kolei pod pojęciem "treści cyfrowej" rozumiemy chociażby e-booki.
Implementacja regulacji dyrektywy cyfrowej nakłada na przedsiębiorców szereg obowiązków, z których najważniejszymi są:
a) obowiązek niezwłocznego dostarczenia usługi,
b) obciążenie odpowiedzialnością za usługi cyfrowe na podobnych zasadach co za wady towaru,
c) szczegółowe reguły aktualizacji treści i usług, w tym w szczególności dotyczące obowiązku informacyjnego wobec konsumenta.
Implementacja dyrektywy Omnibus i dyrektywy towarowej precyzuje możliwości reklamowania towarów niezgodnych z umową. Zmiana przepisów dotyczy głównie ciężaru dowodu i zmiany pojęcia "rękojmia" na "odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową". Wciąż będzie ona wynosić dwa lata, ale jedynie w pierwszym roku na sprzedawcy będzie ciążył obowiązek wykazania, że towar nie był wadliwy w momencie wydania. Obecnie ciężar dowodu w tym zakresie będzie spoczywać na sprzedawcy przez cały okres dwóch lat (7).
Nowe przepisy nakładają również na wszystkich sprzedawców obowiązek wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy, w szczególności dotyczy to ujawnienie płatności za wyższe plasowanie produktów w wynikach wyszukiwania. Tym samym, jeśli sprzedawca posiada w asortymencie towary pochodzące od różnych producentów i otrzymuje za niektóre z nich dodatkowe wynagrodzenia z tytułu wyższego plasowania, powinien on oznaczyć je jako "ofertę sponsorowaną".
W zakresie nowych regulacji dotyczących konsumentów warto sięgnąć po komunikaty Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wskazane powyżejprzepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2023 r. i chociaż prace nad nimi trwały kilkanaście miesięcy i wzbudzały liczne kontrowersje ustawy implementujące, które już obowiązują wciąż budzą wiele wątpliwości.
(1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy PE i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32019L2161.
(2) Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2022 poz. 2581).
(3) Ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. 2022 poz. 2337).
(4) Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. 2007 nr 171 poz. 1206).
(5) Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331).
(6) Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz.U. 2014 poz. 915).
(7) https://konsument.gov.pl/archiwum/komunikat-uokik-co-sie-zmieni-od-1-stycznia.
