Krajowe podstawy prawne drogowego przewozu towarów.
Dzisiejszy wpis poświęcony jest ramom prawnym stosowanym przy drogowym przewozie towarów i stanowi pewne wprowadzenie do zagadnienia, jakim jest prawo transportowe. Opisane zostały najważniejsze krajowe akty prawne, których znajomość powinna być uznana za obligatoryjną w przypadku osób zajmujących się tą dziedziną prawa.
Działalność związana z przewozem towarów podlega zarówno regulacjom krajowym, jak i międzynarodowym. Za najważniejsze akty prawa krajowego możemy uznać prawo przewozowe1, regulujące odpłatny przewóz osób i rzeczy przez profesjonalnych przewoźników; znowelizowane prawo o transporcie drogowym2, z treści którego wynikają fundamentalne zasady dotyczące wykonywania transportu drogowego oraz warunki uzyskania licencji na wykonywanie przewozów; ustawę dotyczącą przewozu towarów niebezpiecznych3, o której będzie mowa w podpunkcie 2.4; ustawę o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów4, zagadnieniom tym został poświęcony podrozdział 2.4.1 oraz ustawę o czasie pracy kierowców5.
Prawo przewozowe określa prawa i obowiązki przewoźnika, zakres jego odpowiedzialności, zasady wykonywania profesji, regulacje dotyczące dokumentów przewozowych. Przepisy dotyczące przewozu można określić jako zbiór norm cywilnoprawnych, które charakteryzują czynność prawną realizowaną pomiędzy przewoźnikiem, a jego klientem jako umowę, czynność faktyczną, którą określa się mianem przewozu6. Znajomość regulacji zawartej w ustawie prawo przewozowe jest niezbędna do prowadzenia i właściwego funkcjonowania przedsiębiorstwa zajmującego się przewozem. Dynamiczny charakter ma często nowelizowana ustawa o transporcie drogowym, która również stanowi kluczową regulację dotyczącą krajowej polityki transportowej.
W styczniu 2020 roku weszły w życie zmiany, skierowane bezpośrednio do podmiotów wykonujących usługę przewozu osób, które posiadają zezwalającą na to licencję. Wprowadzone zmiany określone zostały mianem „lex Uber” ze względu na to, że usługi proponowane przez przedsiębiorstwa takie jak Uber czy Bolt (błyskawiczne usługi transportowe umożliwiające łączenie pasażerów i kierowców znajdujących się w bliskiej od siebie odległości za pomocą aplikacji mobilnej) stały się nielegalne i dotykają szczególnie osób przewożących pasażerów bez licencji taksówkarskiej. Celem wprowadzonych zmian miała być likwidacja tzw. szarej strefy miejskiego przewozu osób i zmniejszenie liczby obcokrajowców nieznających zasad ruchu drogowego na polskich drogach.
Na dzień dzisiejszy planowane są zmiany, które mają związek z możliwością cofnięcia świadectwa kwalifikacji zawodowej oraz regulacji w przedmiocie kształcenia na odległość. Jak podkreślono w projekcie celem zmian jest adaptacja przepisów wynikających z dyrektywy PE i Rady 2018/6457 w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób oraz dyrektywę 2006/126/WE w sprawie praw jazdy do polskiego porządku prawnego oraz podniesienie efektywności szkoleń osób kandydujących lub wykonujących zawód kierowcy.
Ważną funkcją omawianej ustawy jest uściślenie warunków wykonywania usług związanych z transportem krajowym i międzynarodowym, a także tryb uzyskania certyfikatu kompetencji zawodowych, dokumentu niezbędnego do rozpoczęcia wykonywania działalności zawodowego przewozu w transporcie drogowym. Certyfikat po spełnieniu kryteriów lub pozytywnym wyniku egzaminu wydawany jest przez Instytut Transportu Drogowego.
Czas pracy kierowców regulowany jest na zasadach nieco innych niż te, które są zawarte w kodeksie pracy8, z uwagi na to, że zawód ten charakteryzuje się odrębną specyfiką. Regulacja czasu pracy kierowców opiera się na przepisach zawartych w ustawie o czasie pracy kierowców, a w przypadku prawa międzynarodowego za najważniejszy akt dotyczący tej dziedziny należy uznać rozporządzenie 561/2006 PE i Rady9 oraz umowa AETR10. w rozporządzeniu 561/2006 został szczegółowo określony dzienny czas pracy kierowcy, który nie może przekroczyć 9 godzin. w wyjątkowych sytuacjach może zostać przedłużony do 10 godzin, ale jedynie 2 razy w ciągu tygodniu, tak, aby łączny czas pracy kierowcy nie przekroczył 56 godzin jazdy tygodniowo (art. 6 ust.2 rozporządzenia 561/2006).
Przede wszystkim jest to praca poza domem, obarczona dużą odpowiedzialnością, wykonywana po zdobyciu niezbędnych kwalifikacji i uprawnień. Zmiany, które wprowadza ustawa o czasie pracy kierowców precyzyjnie określają moment rozpoczęcia i zakończenia pracy, a czynności, o których mowa obejmują działania od bezpiecznego prowadzenia pojazdu, poprzez kontrolę stanu technicznego pojazdu, załadowanie i rozładowanie towaru, a także nadzór nad nimi, formalności związane z dokumentami, aż po czynności administracyjne czy również te związane z utrzymaniem pojazdu w czystości.
Często okazuje się, że świadczona praca przekracza wyznaczone ramy czasowe określone przepisami. Nowelizacja, również z tego powodu, reguluje w sposób szczegółowy przerwy od pracy i wprowadza wyższe kary za nieprzestrzeganie ustawowego czasu odpoczynku od prowadzenia pojazdu.
1. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo Przewozowe (tekst ujednolicony: Dz.U. 1984 Nr 53 poz. 272).
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst ujednolicony: Dz. U. 2001 Nr 125 poz. 1371).
3. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (tekst ujednolicony: Dz. U. 2011 Nr 227 poz. 1367).
4. Ustawa z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (Dz. U. 2017 poz. 708 ze zm.)
5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst ujednolicony: 2004 Nr 92 poz. 879).
6. T. Szanciło, Odpowiedzialność kontraktowa przewoźnika, 2013 r., s. 2.
7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/645 z dnia 18 kwietnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób oraz dyrektywę 2006/126/WE w sprawie praw jazdy Dz. Urz. EU 112/29.
8. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141).
9. Rozporządzenie nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady nr 3821/85 i 2135/98, uchylające rozporządzenie Rady nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102/1).
10. Konwencja AETR (fr. Accord Europeen sur les Transports Routiers) zawarta w Genewie 1 lipca 1971 roku, dotyczy czasu pracy w państwach spoza terenu UE, które podpisał umowę.
